غازها متعلق به راسته‌ی غازسانان، خانواده آناهید، زیر خانواده آنسرین هستند. غاز ها پرندگانی خون گرمند و توانایی پرواز دارند و شنوایی و بینایی شان تکامل یافته است. راسته‌ی غازسانان منقار پهنی دارند که دارای حفره های فراوان حسی هستند و همچنین دارای پرده بین انگشتان پا می‌باشند. جوجه غاز ها پس از بیرون آمدن از تخم توانایی شنا کردن در آب را دارند. جوجه کشی و پرورش غاز در ایران سود خوبی دارد.
غازها پرندگانی با جثه ی بزرگ هستند که حیاتشان بسته به آب می‌باشد. بیشتر آنها در اروپا، آسیا و آمریکای شمالی از نوع پرندگان وحشی و مهاجر هستند. غازها به راحتی در شرایط آب و هوایی مختلف زندگی می‌کنند. استقبال زیاد مردم از گوشت و تخم آن سبب شده تا سود پرورش غاز نسبت به بسیاری از پرندگان بیشتر باشد. از طرفی پرورش غاز محلی چندان کار دشواری نبوده و با دانستن اصول لازم برای اینکار به راحتی می‌توانید آنها را پرورش دهید.
پرورش جوجه غاز
زمانیکه جوجه غاز ها هچ شده و تازه متولد می‌شوند، بدنی پوشیده از کرک و پر های نرم دارند. این جوجه ها بسیار به دما حساس هستند. در نتیجه باید برای گرم نگه داشتن آنها از دستگاه های مادر مصنوعی به خوبی در سالن پرورش استفاده کنید.
مهم ترین نکته ای که در پرورش غاز باید رعایت کرد، این است که غذای آن ها باید پروتئین مورد نیاز برای بدن غاز را تامین کند. همچنین باید چربی، سبزیجات، دانه و دیگر موادی که لازم است را در خود داشته باشد. در غیر این صورت در مراحل پرورش و نگهداری از آن ها به مشکل خواهید خورد. غاز ها آب و آب تنی را خیلی دوست دارند و زیاد آب می‌خورند. یکی از عناصر مهم در پرورش این پرنده، وجود آب کافی و در شرایط بهتر ایجاد حوضچه ای برای شنا می‌باشد.
جوجه غاز ها در بدو تولد تا ۳ روز نیازی به تغذیه ندارند و از زرده جذب شده تغذیه می‌نمایند. تا پایان این ۳ روز باید آب و شکر به همراه مولتی الکترولیت به نسبت مشخص به آنها بدهید تا بدن جوجه ها مقاومت و تبادل کافی را داشته باشد. بعد از این مرحله تغذیه را شروع کنید و بهتر است تا ۱۰ روز اول از پلیت تغذیه شوند. حتما به یاد داشته باشید دمای کف سالن در هفته اول باید ۳۰ – ۳۵ درجه سانتی‌گراد باشد تا از تلفات احتمالی و استرس سرمایی جلوگیری و پیشگیری نمایید.
پرورش غاز در ایران
پرورش غاز در ایران به روش های سالن بسته، پرورش به صورت سالن و مرتع، به صورت سیستم باز، پرورش در شالیزار مناسب منطقه‌ی شمال ایران و سایر شالیکاری های کشور و نگهداری توام غاز و ماهی در استخر های پرورش ماهی مناسب حاشیه‌ی رودخانه های کشور انجام می‌شود. توجه داشته باشید که هر کدام از این راه ها را که انتخاب کنید، اولین قدم و مرحله، سخت ترین مرحله می‌باشد. این بخش از پرورش تقریبا ۳ هفته طول می‌کشد.
در این مرحله جوجه ها به شدت نسبت به سرما حساس هستند. برای شروع فعالیت پرورش باید در ۳ روز اول دمای سال بین ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتی گراد تنظیم شود. در پایان هفته نیز، دما باید به ۲۹ درجه کاهش یابد. سپس بعد از پایان یافتن هفته‌ی دوم، دمای سالن باید به ۲۵ درجه کاهش پیدا کند. نکته ای که باید به آن بسیار توجه کنید، تهویه سالن است. فراموش نکنید که در سالن های بسته، تهویه مناسب بسیار مهم بوده و باید به درستی انجام شود. اما سیستم تهویه در سالن های باز زیاد مهم نمی‌باشد.
غذای جوجه غاز
اگر می‌خواهید جوجه غازها غذایشان را با اشتیاق بیشتری بخورند، غذای آنها را درون کمی آب خیس کنید. از ۴ روزگی به بعد جوجه غاز را به خوردن علف و سبزیجات عادت دهید. بعد از ۱۴ روزگی باید آنها را با غذاهای قابل رشد تغذیه کنید. برای اینکه جوجه هایتان رشد بیشتری داشته باشند از ویتامین و املاح معدنی استفاده کرده و آنها را در آب حل کنید.
اگر در خانه غاز نگهداری می‌کنید، می‌توانید از باقی مانده غذاهای خود به غازها بدهید. همچنین می‌توانید از سبزیجاتی مانند هویج، کلم، کاهو، سیب زمینی پخته و گیاهانی مانند شبدر، یونجه و انواع سبزیجات برای تغذیه غازهای خانگی خود استفاده کنید. پودر ذرت یا سبوس گندم را با آب مخلوط کرده و ترکیب این مواد را برای تغذیه غاز استفاده کنید. همچنین شما می‌توانید نان را تکه تکه و آنرا در آب خیس کنید تا غاز ها آن را بخورند. توجه داشته باشید نانی را که برای غازها خیس می‌کنید، بدون کپک بوده و تازه باشد.
تغذیه غاز در زمان جوجه کشی
از غاز ها به هدف تولید گوشت، تخم گذاری و جوجه کشی نگهداری می‌کنند. اگر پرورش غاز را برای تولید گوشت انجام می‌دهید باید به آن ها غذاهای چاق کننده داده شود. اما اگر هدف تخم گذاری و جوجه کش است، باید از گیاهان و سبزیجات تغذیه کنند تا زیاد چاق نشوند. زیرا غازهای چاق، در تخم گذاری و تولید مثل مشکل داشته و تخم هایی بدون نطفه می‌گذارند.
بهترین تغذیه برای غاز، انواع سبزیجات و غلات است. غازها با خوردن سبزی ها و غلاتی مانند ذرت، گندم و جو بهتر رشد می‌کنند. البته برای بهتر رشد کردن آنها می‌توانید از انواع پودرها و پروتئین ها نیز استفاده کنید. اما غذای طبیعی این پرندگان سبزی و گیاهان آبدار است. زیرا گوارش و بدن این طیور با اینگونه غذاها سازگارتر است.
تغذیه غاز در زمان جوجه کشی و تولید مثل با مواقع دیگر متفاوت است. توجه داشته باشید که در زمان جوجه کشی غاز باید از گوشت، سویا، نمک، ذرت و سبوس گندم برای غذا دادن به آنها استفاده کنید. ۴ هفته قبل از شروع جوجه کشی، دادن جیره غذایی ویژه را شروع کنید. غذای پرنده های ماده در دوران جوجه کشی باید ۱۷% پروتئین داشته باشد و برای غذای نرها نیز ۱۵% پروتئین کافی است. در دوران جوجه کشی غذا را بدون زمان بندی و محدودیت جلوی غازها بگذارید تا هر وقت که می‌خواهند غذا بخورند.
غذای غاز وحشی
غازهای وحشی، غاز هایی هستند که زیستگاه اصلی آنها طبیعت است و در سراسر دنیا پراکنده شده‌اند غازهای وحشی از ویژگی و امکاناتی که در طبیعت وجود دارد برای ادامه زندگی خود استفاده کرده و باید بدانید که این پرندگان از غازهای اهلی بیشتر به تغذیه احتیاج دارند. غازها مانند دیگر پرندگان آبزی می‌توانند چربی را ذخیره کنند و مقداری از غذایی که می‌خورند را توسط این قابلیت به چربی تبدیل کنند.
غازهای وحشی از دانه ها، سبزیجات، بذرها، کرم ها، حشرات ساقه خوار، انواع علوفه های آبدار و … تغذیه می‌کنند. این پرندگان بعد از خوردن غذای خود مقدار زیادی سنگ ریزه نیز می‌خورند تا غذایشان را راحت تر هضم کنند. نوشیدن آب نیز یکی از بهترین و مهم ترین کارهایی است که غازها باید انجام دهند.
جفت گیری
زمان جفت گیری و تخمگذاری غاز های مولد، اوایل پاییز بوده و در این مدت آنها اقدام به تولید تخم های نطفه دار می‌کنند. بهتر است به تمامی نکات مهم عمل کنید تا غاز های مولد تخم های نطفه دار با کیفیتی تولید کنند. در غیر اینصورت علاوه بر ضرر در پرورش، انجام جوجه کشی نیز به مشکل می‌خورد. تشخیص دادن غازها بسیار مشکل است غازهای نر معمولا بزرگ تر و وحشی تر از غازهای ماده هستند.
جوجه کشی
طول مدت جوجه کشی غاز ۳۰ روز می‌باشد. در این مدت دمای دستگاه جوجه کشی در ۲۷ روز دوره ستر، ۳۷.۷ درجه‌ی سانتی‌گراد و در ۳ روز دوره هچر نیز باید ۳۷ درجه باشد. همچنین رطوبت دستگاه باید به صورت نسبی بین ۶۰ تا ۶۵ درصد در دوره ستر و در هچر نیز ۸۰ درصد تنظیم گردد. در ادامه به مواردی که در جوجه کش این پرنده باید به آنها توجه کنید، اشاره می‌شود.
- جنین بسیار به افزایش درجه حرارت حساس است.
- خنک سازی تخم ها هر ۲ روز یک بار برای ۱۵ دقیقه صورت گیرد.
- از روز پانزدهم هم هر ۲ روز یک بار تخم غازها را با آب ۳۷.۵ درجه اسپری کنید.
- دستگاه جوجه کشی باید ۲۱ درصد اکسیژن داشته باشد.
- تهویه‌ی مورد نیاز در ماشین جوجه کشی تخم غاز دو برابر بیشتر از تهویه‌ی تخم مرغ است.
- بهترین وزن تخم غاز برای جوجه کشی ۱۲۰ تا ۱۶۰ گرم است و ایندکس مناسب آن ۱.۵۱ می‌باشد.
- از یک تخم ۱۵۰ گرمی، یک جوجه‌ی ۱۰۰ گرمی به وجود می‌آید.
- دوره‌ی جنینی آن ۱۰ روز بیشتر از تخم مرغ است.
