تخم مرغ های قابل جوجه کشی بایستی دارای خصوصیاتی باشند تا بتوان از آنها استفاده کرد. بنابراین با نطفه بینی تخم ها می‌توان آنها را با تخم های بدون نطفه تشخیص داد. معمولا نطفه بینی تخم نطفه دار طبق اعلام قبلی بین روزهای ۷ الی ۱۰ روزگی انجام می‌گیرد. پس پرورش دهندگان طیور (بومی و زینتی) برای تشخیص نطفه دار تخم ها باید عمل نطفه سنجی تخم پرندگان را انجام دهند. نطفه سنجی همچنین می‌تواند برای فهمیدن اینکه باروری تخم متوقف شده است یا نه نیز به کار رود. در این مقاله قصد داریم تا روش های درست نطفه سنجی تخم مرغ یا دیگر پرندگان را نشان دهیم.
روش نطفه بینی تخم ها
بهترین و دقیق ترین روش نطفه سنجی تخم مرغ و سایر پرندگان، کندلینگ کردن می‌باشد. بدین وسیله بصورت ابتکاری، کارتنی به ابعاد شانه های ستری تخم (معمولا ابعاد شانه مخصوص ستری ۳۰*۳۰ است) تهیه کنید. داخل کارتن را با فویل آلومینیومی پوشش دهید و کف کارتن را یک عدد لامپ پایه دار SMD قرار دهید و سیم کشی نمایید.
سپس درب کارتن را برش داده و جایگزین آن را از عکس رادیولوژی شسته شده و یا شیشه سبک استفاده نمایید و چراغ اتاق را خاموش کنید. شانه حاوی تخم نطفه دار را بر روی کارتن قرار دهید و چراغ کندلینگ را روشن کنید تا به تخم ها نور بتابد. با تابش نور به تخم ها، آنهایی که نور ازشان عبور می‌کند و یا شفاف باشد تخم خوراکی هستند و آن تخم هایی که تیره هستند تخم های فاسد می‌باشند.
اما تخم هایی که با تابش نور رگه های عنکبوتی در حال تکان خوردن هستند را تخم نطفه دار می‌گویند. این تخم ها باید در داخل دستگاه باقی بمانند و مابقی از دستگاه خارج شوند. این روش نور بینی (نطفه بینی و یا کندلینگ) تخم یکی از دقیق ترین روش ها و سریعترین روش ابتکاری می‌باشد. با این روش پرت دما و رطوبت هم نداشته و در مدت زمان کمتری تعداد بیشتری تخم نطفه دار را نطفه بینی می‌کنید.
تخم های نطفه دار
تخم مرغ نطفه دار، تخم مرغی است که اسپرم و تخم در ناحیه شیپور با هم ترکیب شده باشند. دقت کنید که اگر نطفه داری بالا نباشد بیشتر تخم مرغ هایی که در دستگاه جوجه کشی گذاشته می‌شوند به جوجه تبدیل نخواهند شد و غیر قابل فروش هستند. لازم به ذکر است که پرنده نر مورد استفاده باید فعال و به اندازه کافی اسپرم تولید کند. نر ها باید بطور متناوب مورد استفاده قرار بگیرند تا استراحت کافی داشته باشند. همچنین باید اغلب از پرنده های جوان و سرحال در گله استفاده شود (خروس ها از ۶ تا ۷ ماهگی به بعد قادر به تولید اسپرم هستند).
کمبود بعضی ویتامین ها بخصوص A و E و نیز کمبود پروتئین جیره باعث کاهش تخم مرغ نطفه دار می‌گردد. وضع و شرایط آب و هوا در تولید اسپرم دخالت دارند. در آب و هوای گرم و یا سرد، اسپرم کاهش پیدا می‌کند. در هوای سرد که گاهی باعث یخ زدن تاج و در نتیجه کاهش تولید اسپرم می‌گردد مبادرت به قطع تاج می‌شود. همچنین در هوای بسیار گرم جمع آوری تخم مرغ ها جهت جوجه کشی انجام نمی‌شود.
اهمیت نور در نطفه داری تخم مرغ
وجود نور کافی در سالن پرورش مولد در نطفه داری تاثیر دارد، زیرا باعث ترشح هورمون های غده هیپوفیز شده و در نتیجه رشد بیضه ها و تولید اسپرم زیادتر می شود. این نکته را فراموش نکنید که تولید تخم مرغ و سن مرغ در میزان نطفه داری تاثیر دارد.
هر اندازه میزان تخمگذاری طیور زیادتر باشد، درصد نطفه داری نیز بیشتر می‌شود. زیرا در مرغان تخمگذار خوب تمام اعمال فیزیولوژیکی بخوبی انجام گرفته و لذا تمایلات جنسی در این گونه مرغ ها بالاست. در اوایل تخمگذاری که اندازه تخم مرغ کوچک است درصد نطفه داری کمتر است ولی به تدریج با افزایش وزن تخم مرغ، درصد نطفه داری افزایش می‌یابد. همچنین ناگفته نماند که در مرغ های خیلی مسن و یا خیلی جوان درصد نطفه داری کم است.
نطفه بینی تخم مرغ روش های مختلفی دارد که باید در بهترین حالت، در ۷ تا ۱۰ روزگی در داخل دستگاه جوجه کشی مشخص شود. متاسفانه معمولا برخی از شرکت های تولید کننده ماشین جوجه کشی، چراغ قوه های بسیار کوچک را با نام دستگاه نطفه سنج با قیمت گذاری بالا بعنوان هدیه همراه دستگاه به مشتریان می‌دهند و کلمه نطفه سنج را پر رنگ تر کرده و می‌گویند دستگاه ما به همراه نطفه سنج ارسال می‌شود!
باید واقع بین بود این گونه تبلیغات سو برای فروش دستگاه های جوجه کشی و امثالهم، کهنه و قدیمی شده و خوشبختانه مشتریان محترم آگاهی لازم را پیدا کرده‌اند تا از چه دستگاه جوجه کشی استفاده نمایند تا لذت واقعی جوجه کشی را حس کنند.
تاثیر خروس در باروی مرغ
پس از سال دوم، قدرت باروری خروس ها بتدریج کم شده و معمولا پس از ۶ تا ۸ ماه که از آنها استفاده شد باید آنها را حذف نمود. البته از خروس هایی که ارزش ژنتیکی خوبی دارند مدت زمان بیشتری استفاده می‌شود. برای بدست آوردن نطفه داری بالا باید نسبت بین مرغ و خروس مناسب باشد. معمولا به ازاء هر ۱۰ مرغ یک خروس کافی خواهد بود. هرچند نباید فراموش کرد که مهمترین عامل در نطفه داری، تغذیه مناسب و کامل است.
عدم انجام نطفه بینی تخم مرغ
اگر این کار را انجام ندهید در نتیجه راندمان کمتری خواهید داشت. همچنین قرار دادن تخم های بدون نطفه، سبب فاسد شدن آنها در دستگاه شده و این امر موجب خفگی جنین در حال رشد در تخم های نطفه دار می‌شود. این اتفاق تاثیر مستقیمی در راندمان جوجه درآوری و درصد هچ شما خواهد داشت و آن را کاهش می‌دهد.
